2004, NAÊM ÑÖÔÏC MUØA CHÍNH-TRÒ

CUÛA NGÖÔØI MYÕ GOÁC VIEÄT

Nguyeãn Ngoïc Bích

San Jose, CA

Phaûi coù dòp qua Cali naêm nay tröôùc ngaøy baàu cöû 2-11 ta môùi coù ñöôïc moät khaùi-nieäm chính-xaùc veà söï tröôûng-thaønh cuûa coäng-ñoàng ngöôøi Myõ goác Vieät trong tieán-trình ñi vaøo sinh-hoaït chính-trò cuûa xöù naøy.  May maén thay, nhôø coù dòp ñi döï hoäi-thaûo veà “Söï hieän dieän cuûa ngöôøi Myõ goác Vieät trong saùch giaùo-khoa California” (“Seminar on the Vietnamese American Presence in California Textbooks”) toå-chöùc ôû De Anza College, San Jose, do baø Jean Libby phoái-hôïp, vôï choàng chuùng toâi môùi ñöôïc taän maét chöùng-kieán caùc pa-noâ quaûng-caùo thaät lôùn cuûa “LAN NGUYEN” ôû haàu nhö khaép caùc ngaû ñöôøng ñi vaøo San Jose, nhaát laø ôû caùc khu ngoaïi-oâ ñoâng ngöôøi Vieät doïc theo caùc ñöôøng loä chính nhö Tully hay Capitol Expressway.  Toâi töï nhuû: ít nhaát ñaây laø moät caùch laøm vieäc raát coù toå-chöùc, coù tính toaùn, raát khoa-hoïc.  Thaáy teân nhö vaäy, luùc ñaàu vôï choàng toâi coøn nghó, Chaéc haún ñaây laø moät coâ hay baø Lan naøo ñoù laøm vieäc trong ngaønh giaùo-duïc.  Nhöng veà sau chuùng toâi môùi roõ ñaây laïi laø oâng Laân, ra tranh cöû ñeå nhaém vaøo Hoäi-ñoàng Hoïc-chaùnh Hoïc-khu McKinley.  Vaø quaû nhö chuùng toâi döï-ñoaùn, sau ngaøy 2-11, oâng Laân ñaõ thaéng cöû veû vang (vôùi 25.393 phieáu, töông-ñöông vôùi 17,9%, veà nhì sau öùng-vieân Craig Mann, ngöôøi ñöông-nhieäm) vaø nhö vaäy ôû khu-vöïc San Jose, giôø ñaây chuùng ta coù tôùi hai ngöôøi Vieät coù chaân trong hoäi-ñoàng hoïc-chaùnh ñòa-phöông, coâ Madison Nguyeãn (Hoïc-khu Franklin/McKinley) vaø oâng Laân Nguyeãn, moät ngöôøi laøm ôû Sôû Xaõ-hoäi Santa Clara.

Little Saigon, CA

Xuoáng ñeán Nam Cali thì ngaäp caùc ñöôøng phoá trong khu Tieåu Saøi-goøn laø caùc pa-noâ lôùn nhoû quaûng-caùo cho khoâng bieát bao nhieâu öùng-cöû-vieân vaøo trong caùc chöùc-vuï nöõa.  Phaûi maát moät thôøi-gian môùi laøm quen ñöôïc vôùi taát caû caùc teân ra öùng cöû naêm nay.  Gaëp moät anh baïn Vieät Nam, anh noùi: “OÂng thaáy khoâng?  Ngöôøi khoâng bieát thì chaéc phaûi nghó Vieät Nam ñang coù baàu Toång-thoáng naêm nay.”  Quaû laø nhoän nhòp!  Toâi laùi xe maø cöù thaáy hoa caû maét!

Naøy nheù!  Cao nhaát thì coù L.S. Traàn Thaùi Vaên ra öùng cöû vaøo moät gheá daân-bieåu Tieåu-bang (Delegate).  Thaáp hôn thì coù coâ Janet Nguyeãn ra tranh cöû ñeå vaøo Hoäi-ñoàng Thò-xaõ Garden Grove thay choã Traàn Thaùi Vaên, cuõng nhö tröôøng-hôïp oâng Paul Traàn Töôøng Thaéng.  Nhöng sang thò-xaõ beân caïnh, töùc Westminster, thì Vieät Nam ta laïi coù tôùi hai ngöôøi ra öùng cöû vaøo chöùc Thò-tröôûng (Mayor) laø oâng Andy Quaùch, ñöông-kim phoù-Thò-tröôûng, vaø oâng Haø Maïch, moät thöông-gia vaø chuyeân-vieân ñòa-oác.  Ra tranh cöû maáy gheá Hoäi-ñoàng Hoïc-chaùnh khu Garden Grove thì coù L.S. Nguyeãn Quang Trung (Trung Nguyen trong tieáng Anh) vaø T.S. Giaùo-duïc Nguyeãn Laâm Kim Oanh, ngöôøi ñoäc-nhaát cuûa Ñaûng Daân-chuû ra tranh cöû trong moät vuøng maø ña-soá theo ñaûng Coäng-hoøa (tuy-nhieân, ôû toaøn tieåu-bang thì Cali laïi laø naëng veà Daân-chuû).

Gaây quyõ maïnh hôn vaø “Töù-nhaân-bang”

Neáu oâng Laâm Quang tröôùc kia ra tranh cöû ñôn-thöông ñoäc-maõ ñeå thaønh ngöôøi Myõ goác Vieät ñaàu tieân trôû thaønh moät ngöôøi daân-cöû ôû Myõ caû hôn chuïc naêm veà tröôùc thì kyø naøy ta thaáy caùc öùng-cöû-vieân Vieät Nam ra quaân moät caùch coù lôùp lang, coù baøi baûn, coù chieán-thuaät chieán-löôïc vaø laïi coù caû tieàn ruûng rænh.

Nhö Traàn Thaùi Vaên, chaúng haïn, gaây ñöôïc 830.000 USD treân toaøn-quoác duø chæ ra tranh coù moät chöùc daân-bieåu ñòa-phöông.  Ñoái-thuû cuûa anh, Al Snouk thuoäc Ñaûng DC, gaây quyõ ñöôïc chöa ñaày 24 nghìn neân khoâng laï laø oâng ta thua.  Traàn Thaùi Vaên thaéng ôû ñôn-vò baàu cöû 68 vôùi 51.170 phieáu (58,1% soá phieáu) so vôùi 36.939 phieáu veà oâng Snouk (41,9%).  Chieán-thaéng veû vang naøy cuûa Traàn Thaùi Vaên baét buoäc Ñaûng CH seõ phaûi chuù yù ñeán anh vì anh ñaõ gaây quyõ ñöôïc caû ôû ngoaøi vuøng nhö Silicon Valley (San Jose), Sacramento, Philadelphia vaø DC-Virginia, chöùng toû anh laø côõ coù theå thu huùt ñöôïc caû nhöõng laù phieáu treân toaøn-quoác.

Nhöng ñaùng chuù yù hôn nöõa laø hieän-töôïng Traàn Thaùi Vaên vaø Andy Quaùch thaønh moät eâ-kíp 4 ngöôøi maø ñoâi khi bò goïi laø “töù-nhaân-bang,” moät caùch goïi hôi nhaïo-baùng vì ñoù laø caùch ngöôøi Trung-quoác daønh cho nhoùm maáy ngöôøi laøm möa laøm gioù ôû Trung-hoa Luïc-ñòa thôøi Giang Thanh quaäy.  Hai ngöôøi coøn laïi laø Janet Nguyeãn vaø L.S. Nguyeãn Quoác Laân (ñaõ saün ôû trong Hoäi-ñoàng Hoïc-chaùnh Garden Grove).  Keát-quaû laø chæ coù Andy Quaùch laø khoâng tranh ñöôïc gheá Thò-tröôûng cuûa baø Margie Rice duø nhö anh gaây quyõ cuõng ñöôïc tôùi möùc 207.570 USD (so vôùi 73.750 USD cuûa baø Rice vaø 17.685 USD cuûa oâng Haø Maïch).  Song ba ngöôøi ra tranh cöû maø hai ngöôøi veà ñích thì tyû-leä chieán-thaéng naøy khoâng phaûi laø nhoû.

Nhöõng öùng-cöû-vieân ñoäc-laäp

Trong nhöõng ngöôøi ra öùng cöû ñoäc-laäp, nghóa laø khaù ñôn ñoäc, khoâng döïa vaøo ai thì möùc thaønh coâng cuõng thaáp hôn.  Ñoù laø tröôøng-hôïp cuûa oâng Haø Maïch, thaát cöû trong cuoäc ñua vaøo chöùc Thò-tröôûng Westminster; oâng Paul (Töôøng Thaéng) Traàn ra tranh moät choã trong Hoäi-ñoàng Thò-xaõ Garden Grove; vaø oâng Peter Chaâu Nguyeãn ra tranh moät chöùc uûy-vieân Hoäi-ñoàng Hoïc-chaùnh hoïc-khu Westminster.

Nhöng traùi laïi, vôùi uy-tín caù-nhaân, hai öùng-cöû-vieân Vieät Nam cuõng ñaõ ñaéc cöû vaøo Hoäi-ñoàng Hoïc-chaùnh hoïc-khu Garden Grove, ñoù laø L.S. Nguyeãn Quang Trung (Trung Nguyen trong tieáng Anh), ñöôïc bieát laø moät ngöôøi tuy aâm thaàm nhöng raát naêng noå trong vieäc coäng-ñoàng (ñöôïc caû hai vôï choàng, nhaát laø trong vieäc xaây döïng Vieän Vieät-hoïc), vaø G.S. Nguyeãn Laâm Kim Oanh.  Söï thaønh coâng cuûa Tieán-só Kim Oanh raát ñaùng chuù yù vì noù döïa theo ñuùng nhöõng nguyeân-taéc cuûa neàn daân-chuû Hoa-kyø: moät nhaø giaùo quan taâm nhieàu ñeán coäng-ñoàng ña chuûng vaø ña vaên hoùa cuûa xöù naøy, coâ noùi löu loaùt tieáng Xì ñeå tieáp-xuùc vôùi caùc gia-ñình ngöôøi Meã, coâ coù chöông-trình hoaït-ñoäng roõ raøng (neâu ra maáy ñieåm coøn yeáu keùm maø raát chính-xaùc veà neàn giaùo-duïc cuûa ñòa-phöông), coâ bieát lieân-minh vôùi caùc nhoùm daân-toäc khaùc neân coâ thaéng veû vang (vôùi 17.512 phieáu beân caïnh 16.068 phieáu veà L.S. Trung).  Ñöôïc bieát, coâ caùch ñaây ít naêm cuõng ñaõ coù moät nhieäm-kyø 2 naêm laøm chuû-tòch toaøn-quoác cuûa hoäi NAFEA (Toång-hoäi Giaùo-duïc Vieät-Mieân-Laøo, haäu-thaân cuûa Toång-hoäi Giaùo-duïc Vieät-Myõ, taét laø NAVAE, thaønh-laäp töø naêm 1979 vaø coøn sinh-hoaït ñeàu ñaën cho ñeán hoâm nay).

Sang Texas

G.S. Nguyeãn Laâm Kim Oanh laø ngöôøi ñoäc-nhaát thuoäc Ñaûng Daân-chuû maø ñaéc cöû ôû Cali, chöùng toû laø Ñaûng Coäng-hoøa ñang treân ñaø thaéng theá treân toaøn-quoác, ít nhaát cuõng trong coäng-ñoàng ngöôøi Myõ goác Vieät.  Song sang Texas thì naêm nay cuõng coù hai öùng-cöû-vieân Vieät Nam ñi ra tranh cöû vaøo Ñaïi-hoäi-ñoàng (General Assembly) ôû Texas.  Moät laø oâng Huy Voõ, töùc Hubert Vo, thuoäc Ñaûng Daân-chuû, tính ñeán 7 giôø chieàu ngaøy 4-11 ñaõ hôn ñoái-thuû cuûa oâng, ñöông-kim Daân-bieåu thuoäc Ñaûng CH Talmadge Heflin oû ñôn-vò baàu cöû 149 cuûa TB Texas, 52 phieáu (theo baùo Houston Chronicle, baùo Dallas Morning News laïi chæ cho oâng daãn coù 38 phieáu).  Trong khi ñoù coøn tôùi 189 phieáu taïm-thôøi (“provisional votes”) coøn ñang chôø ñeå xaùc-minh tính hôïp leä.  Cuõng vì möùc thaéng quaù nhoû neân oâng Heflin ñang ñoøi phaûi kieåm laïi soá phieáu.

Cuõng nhö coâ Kim Oanh, oâng Hubert Voõ, moät thöông-gia vaø chuû-tòch Phoøng Thöông maïi VN ôû Houston, ñaõ hoïc tieáng Xì töø 5 naêm nay ñeå chinh-phuïc cöû tri goác Meã.  Ñôn-vò baàu cöû cuûa oâng laø moät ñôn-vò raát ña daïng, ôû phía Taây Houston vaø goàm 36% da traéng, 21% Latinoâ, 20% da ñen vaø 18% AÙ-chaâu.  Duø nhö oâng vaän-ñoäng ñöôïc hôn 2500 ngöôøi Vieät ñi baàu cho oâng, söï ñaéc cöû cuûa oâng vaãn phaûi döïa treân moät lieân-minh cuûa nhieàu saéc daân uûng-hoä cho oâng.

Ñi baàu ñoâng

Moät thaønh-quaû lôùn nöõa cuûa coäng-ñoàng ngöôøi Myõ goác Vieät kyø naøy laø söï vaän-ñoäng soâi noåi vaø roát raùo ñeå keâu goïi, giuùp ñôõ nhau ñi ghi danh laáy theû cöû tri, roài sau ñoù ñi baàu.  Hoâm ñi baàu ôû Virginia, vôï choàng chuùng toâi gaëp moät phuï nöõ Vieät Nam.  Baø thaúng thaén coâng-nhaän laø duø ñaõ vaøo quoác-tòch Myõ 22 naêm roài nhöng ñaây laø laàn ñaàu tieân baø ñi baàu.  Baø noùi: “Con gaùi toâi noù keâu töø tröôøng Virginia Tech veà baét toâi phaûi ñi baàu, vaø phaûi ñi baàu cho oâng Bush.”  Moät vò cao-nieân ôû Falls Church cuõng tuyeân-boá: “Naêm nay toâi ñi baàu sôùm vì coù baø Jackie Boâng ñeán taän nhaø giuùp toâi laøm nhieäm-vuï coâng-daân naøy.”

Rieâng khu-vöïc Nam Cali, toång-keát sau cuøng tröôùc ngaøy baàu cöû cho bieát coäng-ñoàng Vieät ñaõ ghi danh theâm ñöôïc 17.250 cöû tri môùi, naâng toång-soá cöû tri goác Vieät töø 67.000 ngöôøi leân ñeán 84.250 ngöôøi.  Chieán-dòch ghi danh baàu khieám dieän cuõng ñaõ ñaït tôùi con soá treân 40 nghìn, trong ñoù 35 nghìn ngöôøi ñaõ laøm ñôn xin baàu khieám dieän (absentee ballot).  Trong soá phieáu thaéng cuûa oâng Bush, ngöôøi ta öôùc chöøng laø coù tôùi gaàn 3/4 soá cöû tri ngöôøi Vieät ñaõ boû phieáu cho oâng, vì nhöõng vaán-ñeà ñaïo ñöùc cuõng coù, vì xem chieán-tranh choáng khuûng-boá quoác-teá laø quan-troïng cuõng coù, song khoâng ít cuõng vì hoï lo ngaïi oâng Kerry maø thaéng thì Hoa-kyø seõ thaân thieän vôùi Haø-noäi, moät ñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc.